Το αντικείμενο δεν είναι πλέον σύμβολο, είναι γεγονός.

Κειμενο του Γιαννη Δογανη για τον καταλογο της εκθεσης του,

εννοιολογικης-γεωμετρικης-μινιμαλιστικης τεχνης στο Πολιτιστικο Κεντρο Τρικαλων, 1997,
με θέμα: 

" Το αντικείμενο δεν είναι πλέον σύμβολο, είναι γεγονός. "

"Οι μεγάλοι καλλιτέχνες είναι δυνατόν να χωριστούν σε δύο βασικές κατηγορίες: στη πρώτη ανήκουν όσοι δημιουργούν σπουδαία έργα, πρωτότυπα και μοναδικά στην ίστορική τους κατάθεση και στην δεύτερη κάποιοι άλλοι, των οποίων το έργο διαμορφώνει την ιστορία, διευρύνει το πεδίο έρευνας πάνω στην Τέχνη και ανανεώνει κάθε φορά τις κυτταρικές δομές της σκέψης".

Βέβαια, ο τίτλος του καλλιτέχνη είναι κάτι που μόνο η ιστορία μπορεί να απονείμει... Δεν αυτοανακηρύσσεται κανείς καλλιτέχνης. Προσωπικά θεωρώ τον εαυτό μου εργάτη της τέχνης, τεχνίτη, πειραματιστή, ερευνητή. Δεν μπορεί να είναι κανείς βέβαιος ότι είναι καλλιτέχνης. Το μόνο που σε βεβαιώνει περι αυτού , είναι ότι δεν είσαι βέβαιος επ' αυτού. Αυτό είναι και το κύριο χαρακτηριστικό του καλλιτέχνη. Η έλλειψη βεβαιότητας.

Αναζητώντας την αρχέγονη μορφή, την εικόνα πριν την εικόνα, απαλλαγμένη από τα αναμασήματα μιας κουρασμένης και συγχυσμένης παράδοσης στο χώρο της ζωγραφικής, έφθασα στην έκτη κατά σειρά ατομική έκθεση, όπου πλέον το αντικείμενο είναι γεγονός, δεν είναι σύμβολο. Δόθηκε μια φιλική σπρωξιά στο έργο σύμβολο σαν ατέλειωτη παραλλαγή των απείρων μελωδιών των αντικειμένων που μας περιβάλλουν. Τα καινούργια έργα είναι στραμμένα πλέον προς την πλευρά της κοινωνίας και της φύσης στις οποίες όλοι ανήκουμε. Είναι περισσότερο δεσμός με την κοινωνία - φύση, παρά μεταφορά και προσομοίωση. Δόθηκε βαρύτητα στην τεχνική πλευρά με τέτοιο τρόπο όμως, ώστε να μην παρασύρεται κανείς σε απλούς αισθητισμούς ή επιδερμικούς εντυπωσιασμούς.

Ορμώμενος πολλές φορές από μια θρησκευτικού τύπου εσωτερική κλίση, υπάρχει αυτοσυγκέντρωση και στοχασμός σε εικόνες φορτισμένες από την ιστορία και τον μύθο. Ο στόχος δεν είναι πλέον οι συμβολικές αναφορές, αλλά οι συνειρμικές συσχετίσεις της φόρμας και του χρώματος. Ορισμένες επαναλαμβανόμενες χρωματικές επιλογές, για παράδειγμα το κόκκικο, υπογραμμίζουν την υποσυνείδητη επίδραση που δέχεται ο άνθρωπος από τα χρώματα. Το κόκκικο έχει τις εξής ιδιότητες: εμψυχώνει, δημιουργεί διάθεση επικοινωνίας, δίνει ενέργεια, δίνει διάθεση για επικοινωνία, εκτονώνει την συσσωρευμένη ένταση, διώχνει την νωθρότητα, αυξάνει την ικανότητα κατανόησης, δημιουργεί διάθεση για αναζήτηση του καινούργιου, δημιουργεί εξωστρέφεια, αυξάνει την ζωτικότητα, σύμφωνα με την επιστήμη της χρωματικής.

Κάνω μια ζωγραφική που γίνεται όλο και περισσότερο γεωμετρική. Βιόμορφα σχήματα, αιώνια σχήματα, κύκλος, τετράγωνο, τρίγωνο, ο αυτοματισμός στη γραφή, οι καμπύλες... υποδηλώνουν έναν άγνωστο φαινομενικά οντολογικό κόσμο που μεταμορφώνεται αδιάκοπα. Μαζεύω υλικά και εικόνες της καθημερινότητας, εικόνες από την ιστορία και τον μύθο και γενικότερα βιωμένα αντικείμενα - σκουπίδια. Αυτά, μέσω μιας μινιμαλιστικής επέμβασης μετατρέπονται από αισθητικά αντικείμενα σε εναύσματα σιγκινησιακών εμπειριών. Οι φόρμες προκύπτουν τυχαία, η εμφαση δίνεται στην διαδικασία επέμβασης πάνω στο υλικό, παρά στο τελικό αποτέλεσμα. Μ' ενδιαφέρει περισσότερο να μεταφέρω την αίσθηση μιας διαδικασίας... Αυτή η μορφή τέχνης δεν έχει καμμία σχέση με επάγγελμα. Είναι μάλλον το αντίθετο. Είναι το να χάνεσαι μέσα στο κόσμο με μοναδική πυξίδα την επίγνωση σου και την περιέργεια για έρευνα. Και έρευνα είναι αυτό το "ίδιο" που καθημερινά αλλάζει όταν το παρατηρείς. Όπως το πείραμα του Schrodinger με το κουτί και την γάτα στην φυσική.

Θεωρώ το πεδίο της τέχνης σαν χώρο πολιτισμικής μελέτης παρά σαν τόπο έκθεσης - έκφρασης της προσωπικής μου ιδιοτυπίας. Βέβαια, η ιδιαιτερότητα μου θα συνεχίσει ν' αναπτύσσεται μέχρι τα άκρα, γιατί μόνο έτσι συναντά κανείς την καθολική ουσία. Κάθε καλλιτέχνης δεν κρίνεται από την δουλεία του, αλλά από την συνολική του παρουσία. Κάθε έργο του συμπληρώνει την πορεία του. Παρατηρώ τον εαυτό μου να παίζει τον ρόλο του εικονοποιού και εικονογράφου που οι εικόνες του όμως είναι κείμενα με πλήθος αναφορές και σημαινόμενα.

Όταν το 1949 ο Αργεντινός Λούτσι Φοντάνα κατέστρεψε το επίπεδο του έργου με σχισίματα, μαχαιριές, πυροβολισμούς - δεν έκανε άλλο από μια χειρονομία στην επέμβαση της υλής του έργου. Επεμβαση που έχει σαν αποτέλεσμα το κενό ή μάλλον την εισαγωγή του διαστήματος (χώρου) στο έργο. Η επίπεδη επιφάνεια που για αιώνες είχε θεωρηθεί η αφετηρία των ‘’δυσδιάστατων’’, έπρεπε να καταστραφεί ώστε να μπορέσουμε να δούμε πέρα απ' αυτή. Για να σταματήσει η απόδοση μόνο των "γνωστών" δεδομένων στην τέχνη. Για την ανάπτυξη μιας τέχνης βασισμένης στην ενότητα χρόνου και διαστήματος.

"Η τέχνη σήμερα πλέον, έχει γίνει η μεταμόρφωση της καθημερινότητας, ενώ η διασκέδαση είναι η απόδραση από την καθημερινότητα. Και είναι οδυνηρό να φθάνουμε στο σημείο να είμαστε συνεχώς φυγάδες ενώ μπορούμε να μεταμορφωθούμε. Η τέχνη έχει αυτή την δύναμη της μεταμόρφωσης, της υπέρβασης του κόσμου. Χάνοντας αυτό το αποκλειστικό προνόμιο που μας δίνει η τέχνη, υποτιμήσαμε την σημασία της ανθρώπινης ύπαρξης" (Φίλιπ Γκλάς). Η ζωή και η τέχνη πάνε παρέα. Το να τις διαχωρίζεις είναι για τον Αμερικανό Φιλόσοφο Κρέγκορι Μπίτσον το μοιραίο σφάλμα του 20ου αιώνα. Είναι σαν να μην μπορείς να διακρίνεις την διαφορά ανάμεσα στο μενού και στο γεύμα.

Υπάρχει επιθυμία τα έργα μου να είναι πολύ κοντά στην πραγματικότητα με μια αφαιρετική διάθεση την ίδια στιγμή. Συνδυασμός ρεαλισμού και αφαίρεσης. Όπως ακριβώς και στη ζωή! Πρόκειται για ισορροπίες εξαιρετικά ευαίσθητες και εύθραυστες. Επίσης διαφαίνονται ίχνη επιθυμίας στην δουλειά μου, το έργο να παίρνει τον θεατή από το χέρι και να τον οδηγεί σε μονοπάτια μυστικά... Παραβαίνοντας την μινιμαλιστική αρχή, σε πολλά έργα μου υπάρχει συμπύκνωση πληροφοριών και δείχνουν "φορτωμένα". Είναι και αυτό ένα σημείο των καιρών. Υπάρχουν τόσες πολλές πληροφορίες που τελικά "χάνουμε την μπάλλα", δίνοντάς μας η υπερπληροφόρηση μια ψευδή αίσθηση επικοινωνίας. Όμως "το τελάρο πρέπει να τα χωράει όλα. Όπως και μια σύγχρονη μηχανογραφημένη επιχείρηση χωρά στην οθόνη ενός κομπιούτερ. Όταν ο χώρος στενεύει, η αποδοτικότητα των συμβόλων αυξάνει." (Χάρης Καμπουρίδης).

Το έργο δεν είναι αποθήκη υλικού, δεν είναι αποθήκη πληροφορίας. Είναι το ίδιο το υλικό, είναι η ίδια η πληροφορία. Έργο είναι το συμβάν, η εμπειρία και όχι η περιγραφή του συμβάντος, της εμπειρίας. Στην τέχνη, δεν είναι απαραίτητη η πρώτη ύλη, είναι απαραίτητος ο άνθρωπος. Αυτός που τα πάντα ποιεί . Τα κάνει κάτι... Στην τέχνη η πρώτη ύλη είναι το τίποτα που γίνεται κάτι. Ψάχνοντας το τίποτα ανακαλύπτεις το παν. Ο Baudelaire είχε πει ότι ‘’ο μοντέρνος καλλιτέχνης είναι ένας άνθρωπος επιφορτισμένος να μαζεύει τα λείψανα μιας μέρας από την ζωή της πόλης. Όλα όσα πέταξε η μεγάλη πόλη, όλα όσα έχασε και περιφρόνησε, όλα όσα διέλυσε, αυτός τα καταγράφει και τα συλλέγει" . Και από το τίποτα, "τα σκουπίδια" ανακαλύπτεις σιγά-σιγά το παν. Δίνοντας ζωή στα "απορρίματα", τα αξιοποιείς σαν καινούργια υλικά. Ευτελή και άχρηστα αντικείμενα, προϊόντα μιας έντονης κατανάλωσης, μετατρέπονται σε έργα τέχνης.

Διακρίνω τα τελευταία χρόνια στον εαυτό μου μια έντονη τάση - πράξη πολυσυλλεκτικότητας, βιώνοντας διαδοχικά τον συλλέκτη πραγμάτων, αντικειμένων, εικόνων, συναισθημάτων, εννοιών. Η συλλογή, κάποια στιγμή παίρνει τον δρόμο της συναρμογής, της κατασκευής. Φαινομενικά ετερόκλητα υλικά, ιδέες, εικόνες, συναρμολογούν ένα κόσμο "ενσαρκωμένο" σε έργο. Που δείχνει μη κατασταλαγμένος, που "ψάχνεται" ακόμα. Πολλοί το θεωρούν αυτό αδυναμία. Αγνοούν και υποτιμούν την βιωματική εμπειρία που αποκομίζει κανείς μέσα απ' αυτήν την περιπέτεια της διαδικασίας πραγμάτωσης του έργου... Πίστη μου είναι ότι κάθε καλλιτέχνης επεξεργάζεται στη ζωή του τελικά μια ιδέα, που διατυπώνεται σε πολλές εκδοχές. Τίποτα δεν είναι δεδομένο στην ζωγραφική. Όλα αλλάζουν για να εκφράσουν ένα κόσμο που κινείται...

"Η τέχνη έχει ένα δικό της λεξιλόγιο. Σημασία έχει να ξέρεις το λεξιλόγιο της τέχνης και να προσπαθείς να δημιουργήσεις καινούργιες σχέσεις. Αυτό δεν πηγάζει από την τέχνη αλλά έχει να κάνει με το μυστικό της ζωής. Όλοι γνωρίζουμε το λεξιλόγιο της ζωής και το μόνο που προσπαθεί η μία γενιά να κάνει σε σχέση με την άλλη γενιά είναι να βρει καινούργιες σχέσεις. Η μόνη διαφορά της τέχνης σε σχέση με την επιστήμη, είναι ότι η επιστημονική αναζήτηση μπορεί να αποδεικνύεται. Αλλά σαν καλλιτέχνης δεν μπορεί τίποτα ν' αποδείξεις απ' αυτά που κάνεις. Μπορεί να θυσιαστούν ολόκληρες ζωές πάνω σε μία προσπάθεια αναζήτησης καινούργιων σχέσεων, αλλά δεν αποδεικνύεται αυτή η προσπάθεια παρά μόνο αν εκτεθεί στη θέα ενός γυμνασμένου μυαλού ή ματιού! Μόνο αν ξέρεις να διακρίνεις βλέπεις στη τέχνη το καινούργιο! Χρειάζεται περισσότερο ταλέντο για να διακρίνει κανείς το ταλέντο αν υπάρχει!" (Χρύσα). Τα μεγάλα έργα τέχνης είναι γεμάτα γνώση. Γνώση που πολλές φορές δεν έχει να κάνει με την ανάλυση του κόσμου αλλά με την κατανόηση του.

Χρειάζεται άλλη γνώση για ν' αναλύσεις και άλλη για να κατανοήσεις τον κόσμο. Η κατανόηση του κόσμου στηρίζεται σε μια βαθιά γνώση της ύπαρξης που είναι εναποθηκευμένη στο χώρο του ασυνείδητου και εκδηλώνεται σαν ένστικτο. Το ένστικτο είναι η γνώση μεσου την οποίας επικοινωνούν οι άνθρωποι πιο εύκολα και πιο βαθιά. Στο ανεπτυγμένο ένστικτο υπάρχει μια ήττα το χρόνου, λόγω της αιωνιότητας που περιέχει αυτή η γνώση.

Πολλές φορές το έργο τέχνης περιέχει πράγματα που ούτε ο δημιουργός του έχει συνειδητοποιήσει. Και αυτό γιατί η τέχνη στηρίζεται στο ένστικτο που δεν είναι παρά γνώση που δεν έχει συνειδητοποιηθεί, αλλά υπάρχει. Αυτή η γνώση δίνει σημασία στο έργο. Η ενασχόληση με την τέχνη, βοηθάει στην κατανόηση του εαυτού μας (Γνώθι σαυτόν) και στην κατανόηση κάποιου πράγματος που είναι έξω από την δική μας εμπειρία, αλλά υπάρχει... Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να βλέπουν τη ζωή μέσα σ' ένα κάδρο... πεντακάθαρη. Είναι μια επιβεβαίωση του γεγονότος, είναι μια εκτίμηση της καθημερινότητας που ζούμε. Τα καλά και τα κακά της ζωής μέσω της τέχνης τα τιμούμε. Τιμούμε με αυτό τον τρόπο την τραγωδία, την κωμωδία, το χιούμορ, την γελοιότητα, την δόξα.

Η δημιουργία ενός έργου γίνεται από τα πράγματα που νιώθουμε. Δεν προσπαθούμε να εξηγήσουμε κάτι. Δεν υπάρχει ανάγκη αιτιολογίας. Τα έργα φτιάχνονται χωρίς λόγο. Όμως οι άνθρωποι έχουν ρίξει το βάρος της επικοινωνίας στις λέξεις και έχουνε ξεμάθει. Δεν βλέπουν. Δεν επικοινωνούν με την οπτική γλώσσα. Δεν βλέπουμε τίποτε άλλο εκτός από λέξεις. Και αυτό μπλοκάρει. Οι σκέψεις είναι φυλακισμένες σε λέξεις. Οι άνθρωποι επισκέπτονται εκθέσεις, κοιτάνε αλλά δεν βλέπουν! Περπατώντας κανείς στο μονοπάτι της γνώσης, αντιλαμβάνεται πόσα λίγα γνωρίζει. Το μονοπάτι της γνώσης δεν χαρίζει απαντήσεις, άρα συγουριές. Σε γεμίζει αβεβαιότητες. Η τέχνη θέτει μόνο ερωτήματα για όλα τα μεγάλα προβλήματα. Ποτέ απαντήσεις. Αν η τέχνη είχε απαντήσεις θα ήταν θεραπευτική. Η τέχνη δεν θεραπεύει την τρέλλα. Απλά μας εξοικειώνει μ' αυτήν. Κάνει την τρέλλα μας παιχνίδι! Η τέχνη δεν αλλάζει τον κόσμο, είναι απλώς μια εμπειρία.

Προσωπικά θα έλεγα, ότι η καλλιτεχνική μου προσπάθεια είναι μια προσπάθεια έρευνας, ένα πείραμα. Τι συμβαίνει, ας πούμε, όταν τοποθετείς αυτό το αντικείμενο δίπλα σε κείνο; Ανακαλύπτεις συνεχώς κάποια πράγματα. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει τίποτα καινούργιο. Όλα έχουν ειπωθεί, όλα έχουν γίνει... Και είναι φυσικό αυτό! Εξ' άλλου το καινούργιο δεν είναι μια μορφή ξαναοργάνωσης του παλιού; Είναι καλό να διαθέτει κανείς την "περιέργεια’’ του παιδιού. Όταν είμασταν παιδιά, όλοι είμασταν περίεργοι... όσο η επιφύση ήταν ξύπνια..." όλα τα παιδιά βάζουν τα δάκτυλα τους μέσα στις τρύπες όλη την ώρα... Μόνο που εγώ και μερικοί άλλοι συνέχισαν να κάνουν κάτι τέτοιο και όταν μεγάλωσαν! Αυτό κάνει την διαφορά, αν υπάρχει διαφορά..." είχε πει ο Πητερ Γκριναγουέι!

Αλλάζοντας κανείς θέση και βλέποντας τα πράγματα όχι από το ύψος που συνήθως τα βλέπουμε όλοι, από πρώτη άποψη φαίνεται ότι το γεγονός αυτό δεν προσθέτει κάτι στο κόσμο, στο κοινό, στον τρόπο θέασης. Μια κάποια αλλαγή στη οπτική του γωνία. Ελα ντε όμως που η συγχρονη φυσική μέσα από την θεωρία του Χάουζ υποστηρίζει ότι αν μια πεταλούδα χτυπήσει τα φτερά της στη Ν. Αμερική, αυτό και μόνο είναι ικανό να προκαλέσει θύελλα στις ακτές της Ιαπωνίας!

Ο καθημερινός κόσμος στον οποίο ζούμε είναι ένας κόσμος χάους όπου οι άνθρωποι δυσκολεύονται πολύ να βρούν οποιοδήποτε νόημα. Το μεγαλύτερο μέρος σ' αυτό τον κόσμο είναι πόνος και σύγχυση που προέρχεται από τις δικές του πλάνες. "Ζούμε σ' ένα καθημερινό κόσμο που έχουν δημιουργήσει οι δικές μας παρανοήσεις. Και ένας σημαντικός τρόπος για να λυθεί αυτός ο κόμπος των παρανοήσεων, ειδικά στην Δύση, είναι η Τέχνη" (Φίλιπ Γκλάς).

Ο Μπόις είχε πει ότι κάθε άνθρωπος είναι εν δυνάμει καλλιτέχνης. Γεννιόμαστε καλλιτέχνες, αλλά οι περισσότεροι μεγαλώνοντας εγκαταλείπουν τον καλλιτέχνη που έχουν μέσα τους ή τον ξαναθυμούνται πολύ αργότερα. Ο Ουίλλιαμ Μπάροουζ ξεκίνησε να ζωγραφίζει στα 80 του χρόνια. Ο δικός μας ο Ζογγολόπουλος ξεκίνησε στα 40 του και συνέχιζει ακάθεκτος στα 90 του. Κανείς δεν επιλέγει να γίνει καλλιτέχνης. Απλά συμβαίνει. Καμμιά φορά διαλέγεις ένα δρόμο όπου από την άλλη πλευρά έρχεται η τέχνη. Και κάποια στιγμή συναντιούνται, ανταλλάσουν χειραψία και συνεχίζουν μαζί. Κάποιες φορές περπατάς και σε κάποιο χ χρόνο στρίβεις αριστερά ενώ πίστευες ότι θα στίψεις δεξια... Και είναι ακριβώς αυτό που κάνει ενδιαφέρουσα την ζωή. Πρέπει να είναι κανείς μεθυσμένος για την ζωή, διαφορετικά η ζωή είναι μια φάρσα τρομερή... είναι πολύ σύντομη. Από την στιγμή που αντιλαμβάνεσαι ότι είναι μια φάρσα τρομερή, αρχίζεις να ζείς σαν τρελλός. Και καλλιτέχνης δεν είναι μόνο ο ζωγράφος, ο γλύπτης, ο μουσικός, ο συγγραφέας. Μπορεί να είσαι επιχειρηματίας και να έχεις καλλιτεχνική στάση στην αντιμετώπιση των προβλημάτων.

Ο καλλιτέχνης δεν είναι ιδιότητα, ρόλος, επάγγελμα... είναι στάση ζωής. Κάποια στιγμή κατέληξα ότι η τέχνη είναι ένα καλό πεδίο δράσης για μένα. Είναι η παρέα στο ταξίδι της ζωής. Και η καλύτερη παρέα είναι η δυνατότητά μας να δημιουργούμε κάτι που τρέφει την ίδια την ζωή. Και δεν χρειάζεται να έχει κανείς κάποιο ιδιαίτερο ταλέντο. Ταλέντο είναι η περιέργεια. Κάποιοι άνθρωποι γεννιούνται με μια περιέργεια, με μια διάθεση ν' αποκτήσουν γνώση για κάποια πράγματα. Δεν έχει σημασία τι θα κάνουν, που θα βρεθούν. Αυτό που έχει σημασία είναι το ενδιαφέρον για ψάξιμο να είναι σε τέτοιο βαθμό, ώστε να σε κάνει να βγεις από τον εαυτό σου και να εξερευνήσεις το άγνωστο... Δεν έχει σημασία αν η εμπειρία που σου προκαλεί το ενδιαφέρον αυτό είναι η ζωγραφική ή η παρακολούθηση του πετάγματος της πεταλούδας. Δεν έχει καμμιά σημασία τι σου προκαλεί την περιέργεια. Αυτό που έχει σημασία είναι η περιέργεια...

Οι άνθρωποι που ασχολούνται με κάτι, ξαφνικά μετά από λίγο καιρό νομίζουν ότι τα πάντα ξεκινούν και τελειώνουν σ' αυτό που κάνουν... και σιγά-σιγά χάνουν την επαφή τους με τα υπόλοιπα που συμβαίνουν γύρω τους... Έτσι χάνουν και κάθε επαφή με το ενδιαφέρον αυτού του κόσμου. Και σ' αυτό ακριβώς το σημείο αρχίζει η ψευδαίσθηση. Νομίζουμε ότι επειδή κοιττάμε, βλέπουμε κιόλας, επειδή ακούμε, αφουγκραζόμαστε κιόλας, επειδή κινούμαστε χορεύουμε... Χρειάζεται τρομακτική δύναμη για ν' ανακαλύψει κανείς την πηγή του ωραίου. Γιατί το "ωραίο" έχει την δύναμη να σπάει τα σύνορα του νου, τους περιορισμούς του νου. Το "ωραίο" δεν γίνεται αντιληπτό με το "νου", αλλά με την ψυχή. Αυτό έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον σ' ότι και αν κάνει κανείς... έχει μεγάλο ενδιαφέρον οτιδήποτε γίνεται με την απουσία του νου...

Η τέχνη είναι απαραίτητη στον άνθρωπο γιατί του υποδηλώνει ότι οι δυνατότητες του είναι απεριόριστες. Αυτό τον βοηθάει να μην ησυχάζει... Εξ' άλλου η τέχνη δεν κάνει τίποτα άλλο από το να παράγει νέες εικόνες, νέες δυνατότητες με τα ίδια υλικά. Βοηθάει τον άνθρωπο να ξεπεράσει τον περιορισμό των υλικών που διαθέτει και να μεταμορφώσει τα ίδια υλικά προσθέτοντας κάθε φορά το είναι του... Βλέποντας κανείς μεγάλα έργα, είτε αυτά κινούνται στον χώρο του κιν/ φου, είτε της ζωγραφικής - γλυπτικής κ.ο.κ. μερικές φορές "ζηλεύει". Και μπορεί να ζηλέψει μόνο κάτι το οποίο είναι (θεωρητικά) μέσα στα όρια των δυνατοτήτων του. Μόνο αυτό μπορεί να ζηλέψει. Όχι κάτι που δεν είναι εφικτό. Και σ' αυτήν την "ζήλια", υπάρχει απεριόριστος θαυμασμός ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατόν να γίνει και προς το παρόν είναι μακρυά από τα όρια των δικών του δυνατοτήτων. Και δεν είναι απαραίτητο να βάλει κανείς κανένα στόχο. Γιατί ο προορισμός περιορίζει ή και εξαφανίζει την απόλαυση της διαδρομής.

Με το να κοιτάς μπροστά σου συνέχεια, χάνεις την απόλαυση της στιγμής και ξαφνικά νιώθεις τις στιγμές να φεύγουν και να χάνονται. Συχνά σκεφτόμαστε το μέλλον και ξεχνάμε να ζήσουμε το παρόν. Εξ' άλλου ευτυχία τι είναι; Δεν είναι η αποθέωση της στιγμής; Αυτά τα λίγα δευτερόλεπτα που σε κάνουν να πιστέψεις - απουσιάζοντος του νου, ότι το φαινόμενο της ζωής είναι πραγματικά υπέροχο! Μετά εμφανίζεται ο νους με τις φοβίες του και διαλύει αυτή την χαρά. Γιατί ο νους είναι ο χρόνος... Είναι αναγκαίο για τον άνθρωπο οτιδήποτε ξεπερνά τα αυστηρά όρια του χρόνου. Η τέχνη αποδείχτηκε ότι αντέχει στον χρόνο, ότι τον ξεπερνά...

Σημασία έχει να γίνεται παιγνίδι. Να παίζεται η μπάλα, να κυλά. Όπως η πέτρα στο μύθο του Σίσυφου (του Καμυ). Ηξερε ο Σίσυφος ότι η πέτρα θα ξανακυλήσει κάτω, αλλά αυτή η πέτρα ήταν η αποστολή του. Όλη η ουσία βρίσκεται σ' αυτή την "άσκοπη" επανάληψη. Το παν είναι η κίνηση... παρέα με την σιωπή!... Η σιωπή έλεγε ο μουσικός Τακεμίτσου είναι ένα μεγάλο σύνολο ήχων. Είναι κόσμος που υπάρχει αλλά δεν μπορούμε ν' αντιληφτούμε. Ο κόσμος της σιωπής είναι η αιτία της ισορροπίας μας. Η αρμονία δεν είναι τίποτα άλλο παρά η σχέση αυτών που αντιλαμβανόμαστε με τις πέντε αισθήσεις μας και αυτών που αδυνατούμε ν' αντιληφθούμε. Όμορφη μουσική είναι αυτή όπου οι ήχοι που ακούμε ζουν αρμονικά με αυτούς που υπάρχουν αλλά δεν μπορούμε ν' ακούσουμε. Αυτό ισχύει σ' όλα τα πράγματα. Μια φράση είναι όμορφη όταν περιέχει, ζει αρμονικά, με αυτά που δεν λέγονται με λέξεις! Είναι η ενοποίηση των αντιθέσεων , η υπέρβαση των αντιθέτων, η κατάργηση του δυισμού. Όποια λέξη και αν σηκώσεις, από κάτω βρίσκεται η σιωπή. Η αλήθεια και το ψέμα πάνε παρέα. Κάτω από τα ψέματα κρύβονται πάντα αλήθειες. Ψέμα είναι το ρούχο που όταν το βγάλεις βλέπεις από κάτω γυμνή την αλήθεια...

Τελειώνοντας θα σταθώ σ' αυτό που λέχτηκε κάποια στιγμή από τον επιμελητή της Εθνικής Πινακοθήκης Μάνο Στεφανίδη: "... και τελικά ίσως ζωγραφική να είναι αυτό που μένει μετά το βλέμμα, όταν η εικόνα έχει φωτίσει τον στοχασμό. Και τότε βέβαια μη προσδοκάτε λόγους που να ντύνουν τα πράγματα αλλά λόγους που να τα γδύνουν..."